Śmierć bliskiej osoby to zawsze bolesny cios, którego się nie spodziewaliśmy – nawet wtedy, gdy choroba każdego dnia odbierała nam coraz więcej. W pewnym momencie musimy jednak odłożyć żałobę na bok, by zająć się sprawami przyziemnymi – pogrzebem, spotkaniem z rodziną oraz otwarciem spadku. Co dzieje się z majątkiem zmarłego, jeśli nie pozostawił on po sobie ważnego testamentu?
Kiedy zastosowanie znajduje dziedziczenie ustawowe?
Do dziedziczenia ustawowego dochodzi wtedy, gdy zmarły nie sporządził testamentu albo jeśli osoby wskazane w testamencie nie mogą bądź nie chcą dziedziczyć. Jest to jednocześnie najczęściej stosowany sposób dziedziczenia w Polsce. Kodeks cywilny określa nie tylko kto, ale też w jakiej kolejności i w jakiej części otrzymuje spadek po zmarłej osobie. Co zatem warto wiedzieć?
Sześć grup spadkobierców ustawowych
Artykuły 931-935 Kodeksu cywilnego definiują 6 grup spadkobierców ustawowych:
- małżonek i dzieci (ewentualnie ich dzieci, czyli wnuki zmarłego),
- małżonek i rodzice spadkodawcy,
- małżonek i rodzeństwo spadkodawcy (ewentualnie dzieci rodzeństwa, czyli bratankowie albo siostrzeńcy zmarłego),
- dziadkowie spadkodawcy (ewentualnie ich zstępni, a zatem kuzyni zmarłego)
- gmina, w której zamieszkiwał spadkodawca bądź Skarb Państwa.
Kolejność dziedziczenia ustawowego
Do każdej z wymienionych grup przechodzi się wtedy, gdy nie ma osób uprawnionych z tytułu poprzedniej grupy spadkobierców ustawowych. W pierwszych trzech grupach może wystąpić sytuacja, że małżonek będzie jedynym spadkobiercą (jeśli zmarły nie miał dzieci, rodziców ani rodzeństwa). Co ważne, rozwód wyłącza byłego małżonka od dziedziczenia, a jeśli sprawa rozwodowa w chwili śmierci spadkodawcy dopiero była w toku i ten wcześniej wystąpił o orzeczenie o winie drugiej strony, małżonek jeszcze przed rozwiązaniem małżeństwa zostaje wyłączony od dziedziczenia.
Podział spadku pomiędzy spadkobierców ustawowych
Kodeks cywilny reguluje to, jaką część spadku otrzymuje małżonek spadkodawcy, jeśli dziedziczy wraz z dziećmi, rodzicami i rodzeństwem spadkodawcy:
- dziedzicząc razem z dziećmi, małżonek otrzymuje taką samą część, jak każdy z pozostałych spadkobierców, przy czym jego przydział nie może być mniejszy od ¼ całości (co ma znaczenie, jeśli spadkodawca doczekał się licznego potomstwa),
- dziedzicząc razem z rodzicami i rodzeństwem spadkodawcy, małżonek otrzymuje połowę spadku.
Małżonkowi zmarłego przysługuje oprócz tego kilka dodatkowych uprawnień wynikających z dziedziczenia ustawowego, w tym wstąpienie w umowę najmu lokalu mieszkalnego, którego formalnym najemcą był zmarły, prawo do zamieszkiwania w lokalu spadkodawcy przez 3 miesiące od otwarcia spadku czy otrzymanie przedmiotów codziennego użytku, z których korzystał razem ze spadkodawcą (ponad swój udział w spadku).
Szukasz w Warszawie adwokata specjalizującego się w prawie spadkowym? Zapraszam do mojej kancelarii prawnej na Saskiej Kępie!